Θούριος Τύπος

  
Ένα διορατικό άρθρο που δημοσιεύεται στο σάιτ του Ινστιτούτου Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σχέσεων για τον «πόλεμο» σχετικά με τη διαχείριση των υδάτων που εκτυλίσσεται στην Ευρώπη και όπου γίνεται αναφορά και στην ελληνική περίπτωση.


Του Ryan Meade

Αυτή την περίοδο η ιρλανδική κυβέρνηση βρίσκεται σε διαδικασία συγκέντρωσης των διάφορων κρατικών υπηρεσιών νερού σε μια ενιαία οντότητα η οποία θα ονομαστεί Ιρλανδικό Νερό. Η νέα αρχή θα έχει δομή εταιρείας κοινής ωφελείας, και θα στεγάζεται στο Bord Gais, τον κρατικό πάροχο αερίου και ενέργειας. Ο πρώτος στόχος της θα είναι η εγκατάσταση υδρομετρητών σε όλη την χώρα, μαζί με τα τέλη που θα εισαχθούν το 2014 για την παροχή νερού οικιακής χρήσης. Οι μεταρρυθμίσεις έχουν οδηγήσει εκπροσώπους της αντιπολίτευσης να εγείρουν το ζήτημα της ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών νερού στην Ιρλανδία, αν και η ισχύουσα ιρλανδική νομοθεσία εγγυάται ότι η παροχή νερού θα παραμείνει σε δημόσια χέρια.
 Βέβαια, ο αρμόδιος υπουργός, Fergus O’Dowd, αρνείται κατηγορηματικά ότι η ιδιωτικοποίηση είναι στην ημερήσια διάταξη αυτής της κυβέρνησης. Ωστόσο, κάποιοι υποστηρίζουν ότι το μοντέλο που θα έχει η υπηρεσία και η εισαγωγή τελών είναι το πρώτο βήμα για την μελλοντική ιδιωτικοποίηση της.

Στην ουσία θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα περισσότερα από τα δύσκολα στάδια που εμπεριέχει η διαδικασία της ιδιωτικοποίησης του νερού έχουν ήδη γίνει και αυτά είναι: η μετακίνηση του ελέγχου των υπηρεσιών νερού από τις δημοτικές αρχές και την κεντρική κυβέρνηση σε μια εμπορική επιχείρηση (παρότι παραμένουν κρατικές), η εγκατάσταση μετρητών σε 1,3 εκατομμύρια νοικοκυριά ώστε να καταστεί δυνατή η οικιακή χρέωση, η δημιουργία σχέσης πελάτη-προμηθευτή μεταξύ της δημόσιας υπηρεσίας του νερού και του κάθε χρήστη σε όλη την χώρα. Από την στιγμή που αυτά τα στάδια ολοκληρωθούν και δεν αποτελούν πια εμπόδια, η αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος μπορεί να γίνει σχετικά εύκολα....

Ο υπουργός σωστά επεσήμανε ότι σε ολόκληρη την Ευρώπη ο δημόσιος χαρακτήρας των υπηρεσιών ύδατος είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση, αν και αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει σημαντική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην υδροδότηση και στην αποχέτευση. Το σύστημα που εφαρμόζεται στην Αγγλία και την Ουαλία ξεχωρίζει ως παράδειγμα απόλυτα ιδιωτικοποιημένης προσέγγισης. Στη Γαλλία, η παροχή πόσιμου νερού στο περίπου 70% του πληθυσμού γίνεται από ιδιωτικό φορέα. Επίσης, γαλλικές εταιρείες νερού διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις υπηρεσίες ύδρευσης της Ισπανίας.
Με την πάροδο των αιώνων, τα συστήματα ύδρευσης στην Ευρώπη έχουν εξελιχθεί με το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα να ηγούνται πότε ο ένας πότε ο άλλος, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό σε διαφορετικές χρονικές στιγμές σε διαφορετικές χώρες. Έτσι δεν αποτελεί έκπληξη η ετερογένεια των ιδιοκτησιακών μοντέλων που συναντιούνται κατά μήκος της ΕΕ, ακόμη και ανάμεσα στα κράτη μέλη. Παρά το γεγονός ότι η ΕΕ είναι φαινομενικά ουδέτερη όσον αφορά το ζήτημα της ιδιοκτησίας του νερού, υπήρξε πρόσφατα μια συζήτηση για το αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί την ιδιωτικοποίηση από την πίσω πόρτα, μέσω του ρόλου της στη διαμόρφωση των προγραμμάτων διάσωσης για χώρες-μέλη με οικονομική δυσπραγία, καθώς και μέσω των προτάσεών της για μια νέα Οδηγία Δικαιωμάτων/Παραχωρήσεων (Concessions Directive) που διέπουν ορισμένους τύπους συμβάσεων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Στην περίπτωση των συμφωνιών διάσωσης, η Επιτροπή έχει κατηγορηθεί από αγωνιστές (συμπεριλαμβανομένων των εργατικών συνδικάτων και περιβαλλοντολόγων) για την επιμονή της σε προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων που περιλαμβάνουν το ξεπούλημα δημοτικών εταιρειών ύδρευσης. Στην Ελλάδα, η συμφωνία διάσωσης απαιτεί την πώληση των πλειοψηφικών μεριδίων που κατέχει το κράτος στις εν μέρει ήδη ιδιωτικοποιημένες εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, ενώ στην Πορτογαλία ασκούνται πιέσεις για τη διάθεση της κρατικής εταιρείας νερού. Η Επιτροπή δεν παραδέχεται ότι για τους δικούς της λόγους προωθεί ενεργά την ιδιωτικοποίηση του νερού στις χώρες που βρίσκονται υπό διάσωση, αλλά ακτιβιστές έχουν αναδείξει την εύνοια υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων στην ιστορία της Επιτροπής σε συμφωνίες αναπτυξιακής βοήθειας και διαπραγματεύσεις διεθνούς εμπορίου. Η Επιτροπή διατηρεί επισήμως ουδέτερη την στάση της όσον αφορά το καθεστώς ιδιοκτησίας των υπηρεσιών ύδατος, επισημαίνοντας ότι τα μέτρα ιδιωτικοποίησης αποφασίζονται και διεξάγονται από τις ίδιες τις αφερέγγυες εθνικές κυβερνήσεις, προκειμένου να συγκεντρώσουν τα χρήματα για να μπορέσουν να κρατήσουν σε λειτουργία άλλες δημόσιες υπηρεσίες.

Πιο πρόσφατα, η προτεινόμενη Οδηγία Παραχωρήσεων (Concessions Directive) έχει γίνει μέρος αυτής της συζήτησης. Η Οδηγία θεωρείται απαραίτητη για τη ρύθμιση του τρόπου με τον οποίο οι δημόσιες αρχές των κρατών μελών μπορούν να αναπτύσσουν συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα για την παροχή υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος. Ένα καλό παράδειγμα παραχώρησης δημόσιων υποδομών είναι πχ μια σύμβαση για τη λειτουργία των δημόσιων υποδομών νερού, όπως επίσης τα διόδια, η διάθεση των αποβλήτων και η παραγωγή ενέργειας. Η Επιτροπή θεωρεί πρόβλημα το γεγονός ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες που να διέπουν την ανάθεση των συμβάσεων αυτών, με αποτέλεσμα να υπάρχει χώρος για φαινόμενα όπως αυτά της απάτης, της ευνοιοκρατίας και της έλλειψης διαφάνειας.
Εντωμεταξύ, ενώ το προτεινόμενο κείμενο επαναλαμβάνει ότι σύμφωνα με το άρθρο 345 της Συνθήκης, καμία διάταξη της Οδηγίας δεν μπορεί να υπονομεύει το σύστημα ιδιοκτησίας των κρατών μελών, μιλάει επίσης για «ένα πραγματικό άνοιγμα της αγοράς» όσον αφορά το νερό, την ενέργεια, τις μεταφορές και τις ταχυδρομικές υπηρεσίες. Η γλώσσα και η διατύπωση που χρησιμοποιείται αλλά και ο φόβος για την πρακτική εφαρμογή της Οδηγίας αυτής έχουν οδηγήσει τους αντιδρώντες στο συμπέρασμα ότι η Οδηγία πρέπει να χαρακτηριστεί ως ακόμα μια προσπάθεια για την προώθηση της ιδιωτικοποίησης του νερού.

Η γενικότερη ανησυχία έγκειται στο γεγονός ότι οι συνθήκες που επιβλήθηκαν από την Οδηγία θα οδηγήσουν τις δημόσιες αρχές να θεωρούν ευκολότερο και με μεγαλύτερη νομική υπόσταση να υποβάλλουν προσφορές για τις συμβάσεις παραχώρησης της ύδρευσης αντί να παρέχουν οι ίδιες τις υπηρεσίες. Όπως και ο Υπουργός O’Dowd στην Ιρλανδία, ο Επίτροπος Εσωτερικών Αγορών κος Μπάρνιερ έχει ταχθεί ενάντια τέτοιων απαιτήσεων, αρνούμενος ότι η Οδηγία θα έχει τέτοια επίδραση. Σε μια δήλωση στις 23 Ιανουαρίου 2013 διαβεβαίωσε ότι η προτεινόμενη Οδηγία «δε θα οδηγήσει σε αναγκαστική ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών ύδρευσης.
Οι δημόσιες αρχές θα παραμένουν ελεύθερες να επιλέγουν αν οι υπηρεσίες θα παρέχονται άμεσα ή μέσω ιδιωτών» Είναι σαφές ότι αυτό δεν διευθετεί το ζήτημα αφού ένα μήνα αργότερα ο ίδιος προχώρησε στην ασυνήθιστη κίνηση να κάνει μια δήλωση από κοινού με τον Επίτροπο Περιβάλλοντος κο Potocnik για τον ίδιο σκοπό. Ακολούθησε η συνάντηση της Επιτροπής Εσωτερικών Αγορών και Προστασίας Καταναλωτών στην οποία δεσμεύτηκε να κάνει αλλαγές στο προτεινόμενο κείμενο για να διευκρινίσει τις προθέσεις του :

Σε απάντηση συγκεκριμένων ψευδών κατηγοριών, επιτρέψτε μου να είμαι απολύτως ξεκάθαρος, ακριβής και τυπικός : Η Επιτροπή, δεν προσπαθεί με κανέναν τρόπο να ιδιωτικοποιήσει την διαχείριση της ύδρευσης – ούτε σήμερα ούτε αύριο. Αυτή η οδηγία δεν στοχεύει και δεν θα έχει ως αποτέλεσμα να επιφέρει μια αναγκαστική ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών παροχής πόσιμου νερού. Είμαι αποφασισμένος να προβώ στις αναγκαίες διευκρινήσεις στο κείμενο στις τριμερείς συνομιλίες.

Η επιτροπή, που σε προηγούμενη συνεδρίαση απέρριψε πρόταση για την απομάκρυνση του νερού από το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας συνολικά, ψήφισε για τον τριμερή διάλογο. Μένει να δούμε τι διευκρινίσεις είναι διατεθειμένος να κάνει ο Επίτροπος ως μέρος αυτής της διαδικασίας, αλλά και ο εισηγητής της IMCO, Phillipe Juvin (EPP / Γαλλία), ελπίζει στη συμφωνία ότι το κείμενο θα περιλαμβάνει την υπεύθυνη δήλωση ότι δεν σχεδιάζεται ιδιωτικοποίηση του νερού.

Η πολιτική πίεση που έχει αναγκάσει τον Επίτροπο να αποσαφηνίσει τις προθέσεις του, αποδεικνύει τη βαρύτητα που έχει η δημόσια ιδιοκτησία του νερού σε πολλά μέρη της Ευρώπης.Μια ομάδα πολιτών που καθοδηγείται από την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Συνδικάτων Δημοσίων Υπηρεσιών (EPSU) και περιλαμβάνει τα εργατικά συνδικάτα, καθώς και διαχειριστές δημοσίων επιχειρήσεων ύδρευσης και περιβαλλοντολόγους ηγείται μιας Πρωτοβουλίας Πολιτών, η οποία έχει προσελκύσει πάνω από 1,2 εκατομμύρια υπογραφές από τον Σεπτέμβριο του 2012, ζητώντας εγγυημένα νερό και αποχέτευση για όλους τους πολίτες και τέλος στην απελευθέρωση των υπηρεσιών ύδατος. Το μεγαλύτερο μέρος των υπογραφών αυτών προέρχονται από τη Γερμανία, αλλά η εκστρατεία δεν είναι πολύ μακριά από την επίτευξη του απαιτούμενου αριθμού σε επτά κράτη μέλη. Επίσης, είναι σε εξέλιξη καμπάνιες για την «επαναδημοτικοποίηση» των ιδιωτικών υπηρεσιών νερού, ιδίως στη Γαλλία..

Τι σημαίνει αυτή η συζήτηση σχετικά με την ιδιοκτησία του νερού για την πολιτική υδάτων, και ειδικά η ατζέντα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αποδοτική χρήση των πόρων που είναι μείζονος σημασίας για το Προσχέδιο Προστασίας των Ευρωπαϊκών Υδάτων; Η διασφάλιση της πλήρους εφαρμογής της τιμολόγησης του νερού με την παροχή κινήτρων για την αποδοτική χρήση αποτελεί βασικό στόχο του Προσχεδίου. Η τρέχουσα εμπειρία στην Ιρλανδία είναι μια απόδειξη ότι σε πολλές περιπτώσεις οι πολιτικές που απαιτούνται για την προώθηση της αποδοτικής χρήσης του νερού είναι συχνά τα ίδια με εκείνα που απαιτούνται για την προετοιμασία των δημόσιων συστημάτων νερού για ιδιωτικοποίηση.
 Δεν πρέπει να υποτιμώνται στο ελάχιστο οι φόβοι ότι οι μετρήσεις και πλήρης ανάκτηση του κόστους αποτελούν δούρειο ίππο για το ξεπούλημα των υπηρεσιών ύδατος, με δεδομένου του ιστορικού που υπάρχει με παρόμοιες πολιτικές στον τομέα των αποβλήτων, για παράδειγμα, και τις λιγότερο από πειστικές απαντήσεις από τις ευρωπαϊκές αρχές να είναι εντελώς ουδέτερες στο ερώτημα.Ωστόσο, με την ίδια λογική, δεν υπάρχει τίποτα που να δηλώνει ότι με τις κατάλληλες πολιτικές, η αποδοτική χρήση των πόρων δεν μπορεί να μεγιστοποιηθεί, διατηρώντας παράλληλα τις υπηρεσίες νερού σε δημόσια χέρια. Η ατζέντα της αποδοτικής χρήσης θα απαιτήσει οπωσδήποτε μια σημαντικό τμήμα της καλής πίστης της κοινής γνώμης – αυτό το συχνά σπάνιο μέσο μπορεί να μεγιστοποιηθεί εάν οι πληθυσμοί διαβεβαιωθούν με πειστικό τρόπο ότι θα συνεχίσουν να έχουν επιλογή στο μοντέλο ιδιοκτησίας των υπηρεσιών τους στις υπηρεσίες ύδρευσης.

Πηγη: savegreekwater