Θούριος Τύπος: Οι «εικονογραφίες» του Αγώνα ,μια πολύ παλιά ραψωδία

Μεσολόγγι Από την πολιορκία στην έξοδο.Π.Ζωγράφος

το κοινό χτήμα της μεγάλης λαϊκής παράδοσης
μια πρωτάκουστη και συνάμα μια πολύ παλιά ραψωδία.

Πως έχουμε εικόνα για τη μορφή των αγωνιστών αλλά και τους τόπους των μαχών του '21 ; Απο τους ζωγράφους. Συνήθως,όταν μιλάμε για τους ζωγράφους της επανάστασης του '21,σκεφτόμαστε τον Ευγένιο Ντελακρουά,τον Εμίλ ντε Λανσάκ,τον Καρλ Κρατσάιζεν,τον Ambroise Louis Garneray ή τον Λουντοβίκο Λιπαρίνι, που με τα πινέλα τους αποτύπωσαν στον καμβά τον ηρωισμό και την αυταπάρνηση των επαναστατημένων αγωνιστών ,ενημέρωσαν συγκίνησαν και αφύπνισαν την κοινή γνώμη.
Σήμερα ωστόσο θα μιλήσουμε για έναν λιγότερο γνωστό , για τον «εικονογράφο» του Αγώνα Δημήτρη- Παναγιώτη Ζωγράφο ,που παρέδωσε πίνακες "κέντημα" της ψυχής του λαού .

Ο Μακρυγιάννης αποφασίζει να φτιάξει τις ζωγραφιές των πολέμων του αγώνα και αρχικά αναθέτει σε έναν Ευρωπαίο να του τις ζωγραφίσει, γρήγορα όμως κατάλαβε ότι δεν χρειάζονταν καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις, αλλά εικόνες περιγραφικές με όλα τα απαραίτητα στοιχεία που θα ήταν ικανά να εξιστορήσουν με ακρίβεια το θέμα που απεικόνιζαν και στρέφεται στον Π.Ζωγράφο ,παλαίμαχο αγωνιστή από την Βαρδώνια της Λακωνίας. Οπλαρχηγός στην Ελληνική Επανάσταση, συμμετείχε στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, στα γεγονότα της Κορίνθου και στην καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια. Γι' αυτό και ο Μακρυγιάννης τον χαρακτηρίζει ως «αγωνιστή».

Ο «εικονογράφος» του Αγώνα Παναγιώτης ήταν αυτοδίδακτος λαϊκός ζωγράφος, αγιογράφος της μεταβυζαντινής λαϊκής παράδοσης και ως αγωνιστής είχε δει με τα ίδια του τα μάτια όλα αυτά που ο Μακρυγιάννης του ανέθετε να περιγράψει.Απο το 1836 ως το 1839 κλείστηκε στο σπίτι του στρατηγού και ζωγράφισε 25 πίνακες ,απο τα πιο πολύτιμα κι από τα πιο ζωντανά μνημεία της λαϊκής μας ζωγραφικής.

Γράφει ο Γιώργος Σεφέρης «Δοκιμές» Ένας Έλληνας - ο Μακρυγιάννης (εκδ. Ίκαρος)

" Θυμάται κανείς κάτι πεισματάρικα φυτά, που όταν πιάσει η ρίζα τους, προχωρούν γκρεμίζοντας φράχτες, σπάζοντας ταφόπετρες. Ο Μακρυγιάννης δημιουργεί έκφραση σε κάθε του ώρα. Και με πετραδάκια της θάλασσας (Β΄ 351) ακόμη κάθεται και γράφει την ιδέα του στο χώμα του περιβολιού του, και συμπληρώνει τη σκέψη της μέρας με τα όνειρα που βλέπει στον ύπνο του.

Κάποτε κάνει ένα ταξίδι στην Ακαρνανία. Ξαναβλέπει και «σημαδεύει» τις θέσεις όπου έγιναν μάχες της επανάστασης. Γυρίζοντας στην Αθήνα αποφασίζει να φτιάξει τις ζωγραφιές των πολέμων του αγώνα.

«Πήρα ένα ζωγράφο Φράγκο» σημειώνει «και τον είχα να μου φκιάσει σε εικονογραφίες αυτούς τους πολέμους. Δε γνώριζα τη γλώσσα του. Έφκιασε δυο τρεις, δεν ήταν καλές· τον πλέρωσα κι έφυγε. Αφον έδιωξα αυτόν τον ζωγράφο, έστειλα κι έφεραν από τη Σπάρτη έναν αγωνιστή, Παναγιώτη Ζωγράφο τον έλεγαν [...] ήφερε και δυο του παιδιά· και τους είχα στο σπίτι μου όταν εργάζονταν. Κι αυτό άρχισε από τα 1836 και τέλειωσε τα 1839. Έπαιρνα το ζωγράφο και βγαίναμε στους λόφους και τόλεγα: ‘Έτσι είναι εκείνη η θέση, έτσι εκείνη· αυτός ο πόλεμος έτσι έγινε· αρχηγός ήταν των Ελλήνων εκείνος, των Τούρκων εκείνος...’» (Β΄ 349).

Μ’αυτό τον τρόπο τέλειωσαν οι είκοσι πέντε πίνακες, που θα είχανε χαθεί τελειωτικά, αν δεν τους ξανάβρισκε κατά σύμπτωση ο Ιωάννης Γεννάδιος. Οι εικόνες αυτές, που έγιναν με το χέρι του Παναγιώτη Ζωγράφου, και με το «στοχασμό» του Μακρυγιάννη, είναι από τα πιο πολύτιμα κι από τα πιο ζωντανά μνημεία που έχομε της λαϊκής μας ζωγραφικής -θέλω να πω από τα μνημεία εκείνα που ξεσκεπάζουν ξαφνικά εκθαμβωτικές περιοχές της ψυχής του λαού μας.

Οι ζωγραφιές αυτές που παρασταίνονν μ’εξαιρετική ακρίβεια τις μάχες που θέλουν ν’αποδώσουν -πολλές φορές σαν ένα στρατιωτικό ντοκουμέντο- είναι συνάμα μια χαρά των ματιών. Είδα άνθρωπο να δακρύζει την πρώτη φορά που τις αντίκρυσε. Κάποτε σου θυμίζουν λαϊκά κεντήματα, όπως λ.χ. η έξοχη πολιορκία του κάστρου της Αθήνας· κάποτε σε ξαναφέρνουν σε περιβόλια που έμειναν χλωρά από την ώρα που τα πρωτοείδε ο τεχνίτης· κάποτε σε κάνουν ν’ανασαίνεις την ατμόσφαιρα μαγείας και φόβου του παραμυθιού των παιδικών χρόνων· είναι μια πρωτάκουστη και συνάμα μια πολύ παλιά ραψωδία."