Για μένα πάντα ο δίσκος ήταν μια παράσταση ,μια τελετουργία

Γ.Μόραλης Εξη λαικές ζωγραφιές

Τότε που η ζωγραφική συνάντησε τη μουσική

Υπήρχε μια εποχή που η κυκλοφορία ενός δίσκου  αποτελούσε γεγονός ,περίμεναν με αγωνία να ακούσουν τα τραγούδια του και να δούν το ..εξώφυλλο ..
Γυρνάμε πίσω σε μια εποχή που στα εξώφυλλα των δίσκων δεν υπήρχαν φωτογραφίες του τραγουδιστή ,παραλίες και κάμπριο ,αλλά ένας ζωγραφικός πίνακας που αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος του δίσκου.

" Το εικαστικό εξώφυλλο συναντάται φυσικά και στο εξωτερικό. Η ιδιομορφία όμως της ελληνικής περίπτωσης βρίσκεται : πρώτον, στον ποσοτικό όγκο του φαινομένου, δηλαδή στον απίστευτα μεγάλο αριθμό δίσκων με εικαστικά θέματα σε σχέση με το σύνολο της παραγωγής, δεύτερον, στην υψηλή ποιοτική στάθμη του φαινομένου που συμπεριέλαβε την αφρόκρεμα των Ελλήνων ζωγράφων και συνθετών, και τρίτον (και ίσως σημαντικότερο ), στην κλίμακα διείσδυσης του φαινομένου μέσα στην εθνική κοινωνία, δηλαδή στην πλατιά λαϊκή αποδοχή του εικαστικού εξωφύλλου ως αναπόσπαστου στοιχείου του μουσικού έργου. Χρονικά, η ακμή του φαινομένου τοποθετείται από τις αρχές του '60 μέχρι τα μέσα του '80."(απόσπασμα απο το Δίφωνο 22 Δεκεμβρίου 2009,η παρένθεση δική μας)

  "Ο πρώτος μουσικός εν Ελλάδι που καθιέρωσε ζωγραφικά εξώφυλλα με το "έτσι θέλω", γιατί είχε τη δύναμη να το κάνει, ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις. Οι προηγούμενοι έβαζαν συνήθως μια φωτογραφία, γιατί ήθελαν να διαφημίσουν τη φυσιογνωμία τους. Ο Χατζιδάκις άλλαξε όλη την πρακτική με τον Μόραλη, τον Τσαρούχη, τον Νικολάου, και μετά με τους νεώτερους. " (Γ.Σταθόπουλος Δίφωνο 29 Ιουλίου 2009)

Ο κύκλος της συνάντησης ανοίγει με τον Γ.Μόραλη και τις Έξι Λαϊκές Ζωγραφιές του Μάνου Χατζιδάκι που βρίσκει στον Μόραλη τον εικαστικό εκφραστή της διαχρονικότητας του ρεμπέτικου, μέσα από φιγούρες όπως αυτή της λαϊκής γυναίκας και του λαικού ανδρα

"Για μένα πάντα ο δίσκος ήταν μια παράσταση ,μια τελετουργία και το εξώφυλλο το σκηνικό της...
Σαν άρχισα να προετοιμάζω το '49 τις Εξη λαικές ζωγραφιές μου ,....
στο Ελληνικό χορόδραμα, ήταν δικιά μου η ιδέα να συνεργαστουμε με τον Μόραλη ...Ο Μόραλης εικαστικά κατάφερε να συνθέσει ένα μαγικό εξάπτυχο ,που περιείχε μέσα του χρωματιστή και γεωμετρική "ανάλυση" του πρωτοφανέρωτου εκείνο τον καιρό "ρεμπέτικου" ,επισημαίνοντας ,προβάλλοντας ,το παραδοδιακό διαχρονικό στοιχείο του κι όχι την ηδονιστική ατμόσφαιρα που εξέπεμπε ,και απέναντι στην οποία ήταν άλλωστε ο ίδιος ο Μόραλης.." Μ.Χ ( Ο καθρέφτης και το μαχαίρι σελ.185)


Ακολουθούν Ματωμένος Γάμος - Παραμύθι ,Χωρίς Όνομα, Έξη Και Μία Τύψεις Για Τον Ουρανό, Τα Πέριξ, Οι Μπαλάντες Της Οδού Αθηνάς, Ο Σκληρός Απρίλης Του ’45, Ρυθμολογία και Μεγάλος Ερωτικός.Καθε εξώφυλλο και ένα εικαστικό γεγονός ..

"Με τον Μόραλη δουλέψαμε πολλές φορές τα εξώφυλλα των δίσκων μου.Του 'λεγα τις ιδέες μου ,μουσικές και εικαστικές κι εκείνος με το αλάνθαστο ταλέντο του κρατούσε ο,τι του χρησίμευε απ'όσα φλυαρούσα ...και κάθε φορά ερχότανε απρόοπτος στο αποτελεσμά του μα τελικά αποκαλυπτικός ως προς το περιεχόμενο του έργου  ,έτσι που και γω ο ίδιος να το ανακαλύπτω μέσα απ'τη ζωγραφική του...
..Σα μιλούσαμε για τις "Μπαλάντες " ,θυμάμαι ,του θύμιζα το οργιαστικό στοιχείο του έργου ,τον "ιερό" δρόμο της Αθηνάς που ενώνει την Ομόνοια με την Ακρόπολη .έτσι όπως φαίνεται το αέτωμα του Παρθενώνα ,μεσα απ'τον πιο λαικό δρόμο της Αθήνας ,τα φτηνά ξενοδοχεία ,τις πόρνες ,τα γραφεία κηδειών ,τα περιφερόμενα σώματα ν'αναζητούν συντρόφους μαζί με την καταγωγή τους ....Εγω του'χα μιλήσει για τα Νυχτερινά αγάλματα και κείνος μου ζωγράφισε τέσερις στίχους που κλείναν μέσα τους ολόκληρο το έργο.

 Κατω απ΄'την Ακρόπολη χτισμένοι
είμαστε νεκροί φυλακισμένοι
ένοχοι κριθήκαμε και ξένοι
για τη χώρα για την οικουμένη " ( Ο καθρέφτης και το μαχαίρι σελ.188)

Γ.Μόραλης Απο την Χατζιδακική εκδοχή του Επιταφιου

 Συνεχίζει ο Γιάννης Τσαρούχης με τις Πασχαλιές Μέσα Από Τη Νεκρή Γη.

Ο Μίνως Αργυράκης φιλοτεχνεί το εξώφυλλο της Οδού Ονείρων,

τη Μαγική πόλη

 το φεγγαράκι

την  Πορνογραφία, αλλά και αυτό των Αγώνων Ελληνικού Τραγουδιού, που διοργάνωσε ο Χατζιδάκις το ’82 στην Κέρκυρα. .

Ο Νίκος Εγγονόπουλος στο Καίσαρ Και Κλεοπάτρα, 

Ο Νίκος Νικολάου στη Μυθολογία, 

Με τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα για τους  Αντικατοπτρισμούς ,σε ελληνικό στίχο

το «Καταραμένο Φίδι» από το Ελληνικό Χορόδραμα κοστούμια- σκηνικά του Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα στο καταπληκτικό εξώφυλλο της Λύρας.

  τον Αλέξη Κυριτσόπουλο στα Παράλογα. 

Ωστόσο, ο πιο σταθερός συνεργάτης τού Χατζιδάκι γίνεται ο Γιώργος Σταθόπουλος, με τους δίσκους Αθανασία, Για Την Ελένη, Ο Οδοιπόρος, Το Μεθυσμένο Κορίτσι Και Ο Αλκιβιάδης, Η Εποχή Της Μελισσάνθης, Χειμωνιάτικος Ήλιος, Memed Γεράκι Μου, Οι Γειτονιές Του Φεγγαριού, Λαϊκή Αγορά και Ρωμαϊκή Αγορά, αλλά και με Τα Τραγούδια Της Αμαρτίας που εκδόθηκαν μετά το θάνατο του συνθέτη.

 Η μουσική έχει τις νότες, η ποίηση τον λόγο, η ζωγραφική τα χρώματα και το σχέδιο. Οι τέχνες λένε τα ίδια πράγματα με διαφορετική γλώσσα..λέει ο Γ.Σταθόπουλος .
Γίνονται ακόμη εικαστικά εξώφυλλα αλλά αυτά είναι η εξαίρεση στον κανόνα.
Γιατί ....Το τρένο της παρακμής δεν περνάει μόνο από τα εξώφυλλα, πάει παντού..

Πηγές
Δίφωνο
μουσικά προάστια
youtube
 Ο καθρέφτης και το μαχαίρι

Υπάρχουν πολλά ακόμη εικαστικά εξώφυλλα ..Λόγω της ημέρας θανάτου του Μάνου Χατζιδάκι ,επικεντρωθήκαμε σ'αυτόν  γιατί άνοιξε διάπλατα τις πόρτες των δίσκων του στους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους ,για να φτάσουν  μαζί με το δίσκο σε κάθε σπίτι .....