Έτσι γεννήθηκε ο μύθος του Ελντοράντο

Potosi (From Hermann Moll's 1726 map of South America)

Η παγκόσμια κατανομή της εργασίας έχει ως αποτέλεσμα το διαμοιρασμό των χωρών σ'αυτές που κερδίζουν και σ' αυτές που χάνουν. Η δική μας περιοχή της γης, που σήμερα ονομάζεται λατινική Αμερική, είχε το θλιβερό προνόμιο να χάνει ευθύς εξαρχής, απ' τις παλιές εκείνες εποχές όπου οι Ευρωπαίοι και η Αναγέννηση ρίχτηκαν στη θάλασσα για να μπήξουν τα δόντια τους στο λαιμό της.

Το παραπάνω κείμενο είναι η εισαγωγή απο το βιβλίο του Εντουάρντο Γκαλεάνο "Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής".Η ωμή του ειλικρίνεια, βγάζει στο φως το ανήκουστο έγκλημα που διέπραξαν οι φωτισμένες δεσποτείες της Ευρώπης -Ισπανία, Γαλλία, Αγγλία, Ολλανδία, Γερμανία- κατά την ανακάλυψη της Αμερικής.. Μετά την ανάγνωση του βιβλίου αυτού, κανείς πια πάνω στη γη δεν θα μπορεί να επικαλεστεί το δικαίωμα ότι δεν ξέρει.

Έτσι γεννήθηκε ο μύθος του Ελντοράντο

(....) Ο Κολόμβος, όταν έφτασε στο νησί του Σαν Σαλβαδόρ, θαμπώθηκε απ' την πολύχρωμη διαφάνεια της Καραϊβικής, από το πράσινο, σ' όλες τις αποχρώσεις, του τοπίου, απ' τη γλυκύτητα και την καθαρότητα της ατμόσφαιρας, απ' τα υ­πέροχα πουλιά κι από τους νέους άντρες "ψηλόκορμοι κα­θώς ήταν, μια ράτσα ανθρώπων πραγματικά πολύ όμορφη" και "καλού χαρακτήρα" που κατοικούσαν εκεί πέρα. Χάρισε στους ιθαγενείς "κόκκινους σκούφους και μαργαριτάρια α­πό γυαλί που τα φόρεσαν στο λαιμό-τους, και πολλά άλλα αντικείμενα ευτελούς αξίας, που τους έδωσαν μεγάλη χαρά, και συμφιλιωθήκαμε τόσο πολύ μαζί τους, που ήταν υπέρο­χο". Ο Κολόμβος τους έδειξε τα σπαθιά-τους. Εκείνοι δεν είχαν δει ποτέ σπαθιά, τα έπιαναν απ' την κόψη κι έκοβαν τα χέρια-τους.

Σ' όλο το διάστημα αυτό, αφηγείται ο ναύαρ­χος στο ημερολόγιο καταστρώματος που κρατούσε, "τους ερευνούσα προσεχτικά, και προσπαθούσα να μάθω αν υπήρ­χε χρυσάφι. Είδα ότι μερικοί φορούσαν κάτι μικρό που κρε­μόταν από μια τρύπα που ανοίγουν στη μύτη τους, και κατάφερα με χειρονομίες να μάθω απ' αυτούς ότι γυρίζοντας το νησί τους και βάζοντας πλώρη κατά τα νότια, θα έβρισκα μια χώρα της οποίας ο βασιλιάς διέθετε πελώρια βάζα με χρυσάφι και μια μεγάλη ποσότητα απ' το μέταλλο αυτό". Γιατι "το χρυσάφι κάνει το θησαυρό, κι αυτός που το κατέ­χει κάνει ό,τι θέλει εδώ κάτω. Μπορεί ακόμα και να στέλνει τις ψυχές στον Παράδεισο"..

 Ο Κολόμβος, στο τρίτο του τα­ξίδι, εξακολουθούσε να πιστεύει ότι έπλεε στη θάλασσα της Κίνας ενώ, στην πραγματικότητα, άγγιζε τα παράλια της Βενεζουέλας, πράγμα που δεν τον εμπόδισε να πει πως, από κει, εκτείνονταν ώς το άπειρο μια γη που ήταν ο γήινος Πα­ράδεισος. Στο ίδιο ύφος, ο Αμέριγκο Βεσπούτσι, εξερευνη­τής των ακτών της Βραζιλίας στις αρχές του 16ου αιώνα, θ'αφηγηθεί στο Λαυρέντιο των Μεδίκων: "Τα δέντρα έχουν τέτοιον ομορφιά καιτόση γλύκα, που θαρούσαμε ότι βρισκό­μασταν στο γήινο Παράδεισο..."

Στα 1503, απ' την Τζα­μάικα, ο Κολόμβος έγραφε στους βασιλιάδες, με αγανάκτη­ση: "Όταν ανακάλυψα τις Ινδίες, είπα πως ήταν το μεγαλύ­τερο και το πιο πλούσιο βασίλειο που υπήρχε στον κόσμο. Μίλησα κιόλας για χρυσάφι, για μαργαριτάρια, για πολύτι­μες πέτρες και μπαχαρικά..."

Ένα και μόνο σακί πιπέρι άξιζε το Μεσαίωνα πιο πολύ κι απ' τη ζωή ενός ανθρώπου, μα το χρυσάφι και το ασήμι ή­ταν τα κλειδιά που χρησιμοποίησε η Αναγέννηση για ν' α­νοίξει τις πόρτες του παράδεισου στον ουρανό και της κερ­δοσκοπίας πάνω στη γη. Η εποποιία των Ισπανών και των

Πορτογάλων στην Αμερική συνδύασε την προπαγάνδιση της χριστιανικής πίστης με το σφετερισμό και τη λεηλασία του φυσικού πλούτου. Η Ευρωπαϊκή δύναμη εξαπλωνόταν με πρόθεση να κυριαρχήσει σ' ολόκληρο τον κόσμο. Οι παρ­θένες περιοχές, πλούσιες σε δάση και κινδύνους, φλόγιζαν την επιθυμία των καπεταναίων, των αφεντάδων και των κουρελήδων στρατιωτών που ρίχνονταν με ορμή πάνω σ’ ε­ντυπωσιακά πολεμικά λάφυρα: πίστευαν στη δόξα, "στον ήλιο των νεκρών", και ο Κορτές, για να τη φτάσει, κρατού­σε το κλειδί σε μια φράση: "Η τύχη χαμογελά στους τολμη­ρούς". 0 ίδιος αυτός είχε υποθηκεύσει ό,τι είχε και δεν είχε για να προετοιμάσει την αποστολή του Μεξικού. Εκτός από σπάνιες εξαιρέσεις -Κολόμβος, Ντάβιλα, Μαγγελάνος- τις κατακτητικές αποστολές δεν τις αναλάμβανε η Εκκλησίϋ, μα οι κατακτητές ή οι καραβοκύρηδες που χρηματοδοτού­ σαν την περιπέτεια.

Έτσι γεννήθηκε ο μύθος του Ελντοράντο, του μονάρχη που κολυμπούσε στο χρυσάφι. Οι δρόμοι και τα σπίτια των πόλεων του βασιλείου του ήταν καμωμένα από χρυσάφι.

Ε­ναν αιώνα μετά από τον Κολόμβο, ο Σερ Γουόλτερ Ραλεϋ θα επιχειρήσει ν' ανεβεί τον ποταμό Ορενόκε αναζητώντας το Ελντοράντο, αλλά θα χρειαστεί να παραδοθεί μπροστά στους καταρράκτες του ποταμού. Η εκθαμβωτική οπτασία του "λόφου όπου κυλά το ασήμι" έγινε πραγματικότητα το 1545 με την ανακάλυψη του Ποτοζί, αλλά ώς τότε, πολλά μέλη των αποστολών που είχαν δοκιμάσει, χωρίς επιτυχία, να φτάσουν ώς τις πηγές του ασημιού ανεβαίνοντας τον πο­ταμό Παρανά βρήκαν το θάνατο, νικημένοι από την πείνα και την αρρώστεια, ή τρυπημένοι από τα βέλη των ιθαγε­νών.

Υπήρχε, ναι, χρυσάφι και ασήμι σε μεγάλες ποσότητες, μέσα στα σπλάχνα του οροπεδίου του Μεξικού και της κορδιλλιέρας των Άνδεων. Το 1519, ο Ερμάν Κορτές αποκάλυψε στην Ισπανία τη μυθική αξία του θησαυρού των αζτέκων του Μοκτεζούμα, και δεκαπέντε χρόνια αργότερα έφτασε στη Σεβίλλη το εντυπωσιακό λάφυρο -μια κούπα γε­μάτη χρυσάφι και δυο άλλες γεμάτες ασήμι- μ’ αυτές ακρι­βώς που ο Φρανθίσκο Πιζάρρο περιέλουσε τον Αταουάλπα προτού τον στραγγαλίσει.

Μερικές πενταετίες νωρίτερα, το Στέμμα είχε πληρώσει με χρυσάφι των Αντιλλών τις υπηρε­σίες των ναυτικών που είχαν συνοδεύσει τον Κολόμβο στο πρώτο του ταξίδι

Τελικά, οι πληθυσμοί των νησιών της καραΐβικής σταμάτησαν να πληρώνουν το φόρο τους γιατί, απλούστατα, εξαφανίστηκαν: οι ιθαγενείς αποδεκατίστηκαν κυριολεκτικά μέσα στα πλυντήρια των ορυχείων, και πέθαναν απ' την τρομαχτική εργασία να κουβαλούν τις χρυσοφόρες άμμους, με το κορμί βουτηγμένο ώς τη μέση, ή σκυ­φτοί, εξαντλημένοι, εκχερσώνοντας τα χωράφια, με την πλάτη καμπουριασμένη κάτω απ' το βάρος των εργαλείων που είχαν μεταφερθεί από την Ισπανία.

Απειράριθμοι ιθα­γενείς του Ισπανικού νησιού δοκίμασαν πρώτοι την κακιά μοίρα που τους επέβαλαν οι νέοι λευκοί καταπιεστές τους: σκότωναν τα παιδιά τους και αυτοκτονούσαν.. .

Ο ιστορικός Φερνάντεζ ντε Οβιέδο ερμήνευσε ως εξής, στα μέ­σα του 16ου αιώνα, το ολοκαύτωμα των κατοίκων των Αντιλλών: "Πολλοί ήταν αυτοί που, για να γλιτώσουν απ' τη δουλειά,δηλητηριάστηκαν, και άλλοι που κρεμάστηκαν με τα ίδια τους τα χέρια"

Εντουάρντο Γκαλεάνο "Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής" Ο πυρετός για τον χρυσό και το ασήμι σελ.26-29
Εκδόσεις Θεωρία 1982  Μετάφραση :Φώντας Κονδύλης