“Πρωτομαγιά του 1944”

"Την παραμονή της Πρωτομαγιάς, απ' τα χαρτάκια κάτω στα συντρίμια, μάθαμε το φόνο του γερμανού στρατηγού στους Μολάους της Σπάρτης. Τότε οι κρατούμενοι αρχίνησαν να λογαριάζουνε. -- Πόσους χρωστάμε τώρα βρε παιδιά; 50 για το στρατηγό (αν κι άλλοι λέγανε: για τούτον δεν πρέπει να χρωστάμε, γιατί ήταν μάχη κανονική, στρατός με στρατό, 1.500 γερμανοί με αντάρτες) - καλά γι' αυτόν, ας τον αφίσομε απόξω, μα είνε κι άλλοι 2 τσολιάδες. 15+15=30 χρωστάμε - είνε κι άλλη μια οφειλή της περασμένης εβδομάδας άλλοι 30, κάνουνε 60 - ήταν και της Ζωοδόχος Πηγής το μπλόκο στο Παγκράτι, σκοτώθηκαν κι εκεί κάνα - δυο τσολιάδες, τραυματίστηκαν κάνα - δυο γερμανοί, χρωστάμε ακόμα και γι' αυτούς - πόσους χρωστάμε άραγες...

Τους μέτραγαν, κρατάγανε μες στο μυαλό τους το τεφτέρι, την οφειλή, ήξεραν ότι από μεσαδώ, μες απ' το Χαϊδάρι, θα δίναμε για να ξοφλήσουνε όλα εκείνα των ελλήνων τα χρωστίδια ! ..
(...) Είχαμε τότε διερμηνέα το Ναπολέοντα, ακροναυπλιώτης κι αυτός, ο καλλίτερός μας, τον αγαπάγαμε και μας αγάπαγε σα μάνα. Την παραμονή της Πρωτομαγιάς του λεν oι γερμανοί ν' αντικατασταθούν όλα τα συνεργεία, για να μαθαίνουν τάχα κι άλλοι τις δουλειές. Εκείνος όμως φαίνεται εκατάλαβε το φοβερό νόημα. Στις 6 τ' απόγεμα ήταν ο γυρισμός απ' τις αγγαρείες. 6 με 7 ήταν ανάπαυλα. Oι έμπιστοι τότε μίλαγαν αναμεταξύ τους. Ερχεται ένας και μου λέει κρυφά: «Αβριο θα μας φάνε, έτσι φαίνεται». Υστερα έκλεινε ο θάλαμος, χαιρετιόσουνα ίσαμε για το άλλο απόγεμα.

Κείνη τη νύχτα ο θάλαμος είχε νεκρική σιγή, και ποτές δεν το εξηγήσαμε το μυστήριο της σιγής εκείνης της νύχτας. Στο θάλαμο όμως της ακροναυπλίας τη νύχτα κείνη τραγουδήσανε, μ' όλη τη τρομερή απαγόρεψη!

 Μέλπω Αξιώτη,"Πρωτομαγιές 1886 - 1945"
κεφάλαιο "Πρωτομαγιές της κατοχής - Η Ελληνική Πρωτομαγιά του 1944"
(το απόσπασμα από Οικοδόμος)


«Εδώ πέσαμε. Παιδιά του λαού. Γνωρίζετε γιατί. / Γυμνοί: κατάσαρκα φορώντας τις σημαίες - / η Ελλάδα τις έραψε με ουρανό και άσπρο κάμποτο. / Ακούσατε τις ομοβροντίες στα μυστικόφωτα αττικά χαράματα. / Είδατε τα πουλιά που πέταξαν αντίθετα στις σφαίρες/ αγγίζοντας με τα φτερά τους τον ανατέλλοντα πυρφόρον. / Είδατε τα παράθυρα της γειτονιάς ν' ανοίγουν στο μέλλον. Εμείς/ μερτικό δε ζητήσαμε. Τίποτα. Μόνον/ θυμηθείτε το: αν η ελευθερία/ δε βαδίσει στα χνάρια του αίματός μας, / εδώ θα μας σκοτώνουν κάθε μέρα. Γειά σας»,

Γιάννης Ρίτσος: «Σκοπευτήριο Καισαριανής».

φωτογραφία “Πρωτομαγιά του 1944” χαρακτικό του Τάσσου